چالش‌ها و احتمالات پیش‌ روی گروه‌درمانی آنلاین در پاندمی کووید

متنی که در ادامه خواهید خواند، ترجمۀ بخش‌های منتخبی‌ست از مقاله‌ای که در یک ویژه‌نامه با محوریت پاندمی کووید از ژورنال «پویایی‌های گروه: نظریه، پژوهش، و عمل» در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است. این مقاله که با عنوان کامل «روان‌درمانی گروهی آنلاین: چالش‌ها و احتمالات در دوران پاندمی کووید۱۹ – یک مرور عملی» و به قلم هایم واینبرگ نوشته شده، با بررسی پژوهش‌های محدودی که روی روان‌درمانی‌های آنلاین انجام شده‌اند سعی کرده موانع احتمالی را جمع‌بندی کند و توصیه‌های کاربردی را برای درمانگران ارائه نماید.

«بحران جهانی ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ زندگی همهٔ ما را تحت تأثیر قرار داده است. میلیون‌ها نفر بیمار شدند، هزاران‌هزار نفر جان خود را از دست دادند، مردم هفته‌ها در خانه‌های خود محصور شدند و از نزدیكی فیزیکی با عزیزان‌شان محروم شدند و اضطراب سر به آسمان سائید.» … «دنیای روان‌درمانی هم از تأثیر این همه‌گیری مصون نمانده است. تطبیق با شرایط جدید و درک این نکته که سلامتی از راه دور (telehealth) اکنون یک واقعیت ضروری در زندگی حرفه‌ایست، برای بسیاری از همکاران ما آسان نبوده است. بسیاری از آنان سابقاً به درمانگرانی که به صورت آنلاین کار کرده و یا از سودمندی آن طرفداری می‌کردند، نگاه تحقیرآمیزی داشتند.» … «اما با شیوع بیماری، واقعیت، همکارانی را که هرگز در خواب هم نمی‌دیدند مراجعان خود را آنلاین ببینند، مجبور کرد جلسات خود را به فضای اینترنت منتقل کنند. به طرز عجیبی، بعضی از آنها جلسات آنلاین را آن‌قدر هم که فکر می‌کردند ناپسند ندیده و حتی برخی از آن لذت بردند! در عرض چند روز، درمان آنلاین به یک امر عادی تبدیل شد.»

«با این حال، سازگاری با گروه‌درمانی آنلاین از این هم دشوارتر به نظر می‌رسد. ما دائماً از خود می‌پرسیدیم “چگونه می‌توانیم دایره را به مربع تبدیل کنیم؟!”» … «در مورد گروه‌های آنلاین، تحقیقات بسیار کم‌تعداد است. (فقط هشت مقالهٔ مرتبط در PubMed، نُه مقاله در Google Scholar، و دو مقاله در PsycNET). برای گروه‌های خودیاری، محققان دریافتند مراجعانی که در یک گروه حمایتی آنلاین شرکت کنند، معمولاً احساس توان‌مندی بیشتری می‌کنند. در مورد گروه‌های با ارتباط ویدئویی، محققان متوجه شدند در کنار راحتی و سهولت، شرکت در این گروه‌ها منجر به نتایج درمانی مشابه با گروه‌های حضوری می‌شود. بیشتر مطالعات در مورد گروه‌های آنلاین بر روی رفتاردرمانی شناختی (CBT) متمرکز بوده، شاید به این دلیل که اندازه‌گیری نتایج آن آسان‌تر است. یک مطالعه هم درمورد گروه‌های تحلیلی یافت شد که نشان داده گروه‌های دارای تسهیل‌گر در مقایسه با گروه‌های خودیاری کاهش بیشتری در علائم بیماری نشان دادند.»

«به طور خلاصه، تحقیقات گروه‌درمانی آنلاین هنوز در مراحل ابتدایی بوده و مطالعات بیشتری برای تعیین اثربخشی گروه‌های آنلاین برای افراد مختلف با مشکلات مختلف مورد نیاز است.» … «از آنجا که تحقیقات کافی برای آگاهی‌بخشی به درمانگران وجود ندارد، من (نویسندهٔ مقاله) بر اساس تجربیات و برداشت‌های خود دربارهٔ برخی موانعی که گروه‌درمانی آنلاین می‌بایست بر آنها غلبه کند نکاتی را ذکر کرده و پیشنهاد می‌کنم این برداشت‌ها موضوعی برای پژوهش‌های آتی باشد.»

«باید به یاد داشته باشید که فضای مجازی یک فضای باز و گسترده با مرزهای ضعیف است. درمانگران گروه نمی‌توانند چنین تصور كنند همان نوعی از رازداری كه با دقت و وسواس در اتاق درمان انجام می‌شود به صورت آنلاین نیز خودبخود اتفاق خواهد افتاد. بنابراین، درمانگران باید محتاط بوده و اقدامات بیشتری را برای اطمینان از محرمانگی اطلاعات مراجعین انجام دهند.» … «شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که کیفیت اتحاد درمانی بهترین پیش‌بینی کنندهٔ نتیجهٔ مثبت برای همهٔ روان‌درمانی‌هاست. اتحاد درمانی دارای سه مؤلفه است: توافق در مورد اهداف درمان، توافق در مورد وظایف درمانی، و پیوند عاطفی بین درمانگر و مراجع. دلیلی برای تردید در این امر وجود ندارد که اتحاد درمانی می‌تواند در درمان از راه دور نیز اتفاق بیفتد، تا زمانی که درمانگر و مراجع در مورد اهداف و وظایف توافق نموده و احساس مرتبط بودن و احترام متقابل داشته باشند. یک مطالعهٔ مروری هم وجود دارد که نشان می‌دهد اتحاد درمانی می‌تواند در گروه‌های با ارتباط ویدئویی هم ایجاد شود، و مراجعین میزان پیوند و حس حضور را حداقل به همان اندازه که در محیط‌های حضوری وجود دارد ارزیابی می‌کنند.»

«گروه‌های آنلاین ممکن است برای افرادی که دچار بحران حاد هستند و برای افرادی که به راحتی از نظر عاطفی و هیجانی از کنترل خارج می‌شوند مناسب نباشد. چنین افرادی معمولاً به وقت و توجه بیشتری نیاز دارند که گروه نمی‌تواند آن را فراهم کند، خصوصاً بصورت آنلاین. همچنین در صورت نیاز به مداخله در بحران، ارتباط با آنها مشکل است، از این رو بیماران شدیداً افسرده با افکار خودکشی نباید در گروه‌های آنلاین گنجانده شوند.» … «از طرف دیگر، برخی از افراد بیش از جلسات حضوری، از شرکت در گروه‌های آنلاین سود می‌برند. اینها ممکن است شامل افرادی با مشکلات در حوزهٔ صمیمیت باشند که پیشرفت کافی در گروه‌های حضوری نشان نمی‌دهند. پژوهشی وجود دارد که نشان داده افراد با سبك دلبستگی منفی و اجتنابی، غالباً نتایج مثبت كمتری در گروه‌درمانی داشته و بیشتر گروه را ترك می‌كنند. این افراد می‌توانند با کمک درمان آنلاین کمتر وارد حالت دفاعی شده و از این گروه‌ها سود بیشتری کسب کنند. علاوه بر این، برخی از بیماران با علائم تجزیه‌ای، اضطراب اجتماعی، و حتی مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی نیز می‌توانند از فاصلهٔ بین خود و درمانگر یا سایر اعضای گروه در شرایط آنلاین بعنوان یک عامل محافظ بهره‌مند شوند.»

«هنگامی که گروه آنلاین باشد بخشی از مسئولیت ایجاد چارچوب درمانی مناسب، از جمله اطمینان از حفظ حریم خصوصی اعضای گروه، بر دوش مراجعین است. درمانگران دیگر محیط‌هایی را که بیمار از آن به اینترنت متصل می‌شود کنترل نمی‌کنند. یک راه آسان این است که به اعضای گروه آموزش دهید تا یک محیط امن برای خودشان آماده کنند. هدایتگر گروه می‌تواند این کار را با افزودن مواردی به قوانین گروه و نیز بحث در مورد چنین موضوعاتی در جلسهٔ ارزیابی انجام دهد.» … «رویکرد عصب-زیست‌شناختیِ بین‌فردی معتقد است ما یکدیگر را از طریق فعل‌وانفعالات بدن تنظیم می‌کنیم. نگاه گرم درمانگران، صدای آرامش‌بخش و بسیاری از جنبه‌های دیگر بدن آنها به اعضای گروه کمک می‌کند تا احساس دربرگرفته‌شدن کنند و عواطف و هیجانات آنها تنظیم شود. صحبت در مورد ارتباط مغز راست به مغز راست و تأثیر ناخودآگاه بدن ما بر روی یکدیگر است. این سازوکارها از اجزای اساسی تغییر در روان‌درمانی بوده و ممکن است با آنلاین‌شدن از بین بروند. تماس چشمیِ ازدست‌رفته بین دو هدایتگر گروه، می‌تواند با ارتباط کلامی مثلاً تبادل‌نظر یا سوال از یکدیگر جایگزین شود. از سوی دیگر، با توجه به تصاویر بسته و با جزئیات بیشتر از صورت، درمانگران می‌توانند خود را در زمینه‌ی دیدن و درک بهتر حالات چهره‌ای آموزش دهند.» … «افزایش حس حضور گروه درمانگر می‌تواند با استفاده از خودافشایی بیشتر تامین گردد.» … «اگر کسی وارد اتاق یک گروه‌درمانی حضوری شود، نه اعضا و نه هدایتگر گروه آن را نادیده نمی‌گیرند. با این حال، اگر کسی از پشت یکی از اعضای گروه در تصویر کامپیوتری عبور کند در بیشتر اوقات هیچ‌کس، از جمله درمانگر، در مورد آن اظهارنظری نمی‌کند. گویی پیش‌زمینه برای ما پررنگ و برجسته شده، پس‌زمینه محو می‌شود. توجه و آموزش ویژه‌ای لازم است تا این وقایع را نادیده نگیرید.»